Search This Blog

February 25, 2011

C.C PUR LEH KHAWHAR IN


Kum 1992 khan vanneihthlak takin Churanchandpur (Manipur) ah Krismas leh Kumthar hmanna hun ka nei hlauhva, a tihzia ka tiin chuta mitthi an sawngbawl dan ka mit ngeia ka hmuh a, kan Mizo hnam peng thenkhat (Duhlian tawng la hmang ngei te telin) ten mitthi ilo an sawngbawl dan hi keini, khawpuia awm inti leh hawizau inti zawkte hian entawn tur kan neiin ka hria a ni. Tin, hetianga insawngbawl dan hi ka vawikhat hmuhna a nih avang pawhin ka han ziak a ni e.

Mi a lo thih veleh hian hetilai ang thovin chhungkhat laina hnaite an in ko khawm a; tin, thenawm hnaite pawhin buaipui an ngaihna kawng hrang hrang ah an buaipui nghal zung zung tho. Mahse hetilai anga Darkhuang vuak leh Aurinna a au hi an ti ve lo. Biak In dar erawh an vaw thuai thin. Zualko hi an tlan thuai a, chunga an hman rim berte chu Tlangvalho an ni. Thirsakawr a tam avang khian zualko kal hi a samkhai phian.

Mitthi in lam chu a tlangpuiin a hmun khi phaizawl a nih avang khian pawnah keini angina ‘Parachute’ emaw ‘Tarpauline’ emaw zar mai lovin a chungah rangva zar in, Mau ban rinawm takin ‘Pandal’ an zar thuai thin. Rangva leh mau (Phulrua leh Vai mau kan tih ang chi) hi khawtlangin an lei mai a, chu chu Hall ah dahkhawmin; Val-upa te leh V.C (anni chuan Village Authority, V.A) an tih hian an enkawl a, tuman an lo pubo mai mai ngai lo.

Tichuan, Mitthi ruang chu in chhungah awmin, ruang chu laina ten an kil thin a; tin, inchhung chu chhung leh khat hnaite leh tar deuh chauhvin an luah thin niin min hrilh. A pawna Pandal an zar chawpah chuan midangho chu kan lut mai a, han luh chiaha dinglam pangah hian Mipa chu an thu a, hmeichhiate erawh-chu veilam hi an chan a ni. Mipa leh hmeichhia an inthutpawlh ve ngai lo. Tin, a lut hmasa apiangin hmalam an hnawhkhat hmasa zel zawk thin.

Mitthi an awm reng rengin Mizo tlawmngaihna leh Kristiante ‘ Tap te tahpui; Lawmte lawmpui’ pawlisi kha an la uar viau niin ka hmu a, tumah laklawh thil lutuk te an nih loh chuan an feh chhuak ngai lo. Tin, tlaiah tlangval hawklak Ball pet mai mai hmuh tur an awm hek lo. An khua chu khawpawn atanga en mai pawhin Lusun an awm tih hriat tak mai hian a ngui ruaiin a hriat mai.

Khawtin khian Hnam Bil Politics tenawm tak kha an la vawng nghet tlat a, tlawmngai pawl, thawh leh tum thuhmun neitu te kha an inhlawm hrang fir fer a, Y.M.A ah lungawi mai lovin, mahni hnam bil te te hian Tlawmngai Pawl an nei hrang theuhva, Chungtiang zingah chuan, ka han kalna takah khi chuan H.Y.A (Hmar Youth Association) leh Y.P.A (Young Paite Association) te khi a lian pawl anni. Kan Mizo Politisian thenkhat, mi hmasate chaw pek that loh chu tun thleng khian a kuangbang chhuata tla chu chharin pum nawm loh nan an la hmang a, an pumna chu ti dam theitu an la awm lo.

Mak ka tih em em mai chu, an Nulate leh an hnam incheina hi a ni, min hrilh dan chuan, khatia Mitthi an awm chiah khan Nulate chu tlaivar tur a nih chuan an inbuatsaih theuh va, tlaivar (Mitthi inah) zana nula hmel lang lo chu Nula zinga tlema hruaitu chan chang deuh te khian an lo chhinchhiah a, a tukah an kal loh chhan an zawtfiah zat thin niin min hrilh. An titha ka ti hle. Tin, chhunah pawh Nula zawng zawng chu an kal vek thin. Hetah hian Kawr dum an ha a, mahni hnam puan theuh an bih thin. Hetiang nikhuaa kal lo chu zahthlakah an ngai a, damlohna thilah lo chuan an kal ngei ngei thin niin min hrilh. Tin, tlangval te pawh an bang bik lo. Zanah mitthi inah tlaivarin an awm a, chhunah thlan an lai zui nghal zat bawk.

An incheina chungchang kha han sawi nawn leh tai la; hnam tih khian an mahni incheina hi an nei hrang thluah a, chung chu thil tih pui nikhua ilovah hian hake maw tih emaw an ching hle. Chung zingah chuan Mitthi an awma an incheina hi a chhuanawm pawl a ni awm e; Hmeichhia-in Kawr dum hain, an mahni hnam puan an bih chhuak thin. Mipate erawh chuan incheina em em an nei hranpa pawhin ka hmu lo. Thlan laihnaah inchei a ngai vak lo bawk a..!!!

Nulate chu in lamah awm vek lovin thingpui an lum zawh veleh thlan laiho pe turin an inseam nghal a, a kal turte chu hruaitu deuh ten an ruat a, tumahin hotute thu an hnial ngai lo. A khaw nula zawng zawng hi thingpui semin thlan lamah an kal a, a zahve dang chu in lamah an lo awm thin.

Ka mit ngeia ka hmuh chu, kumthar bawr vel khan Pu Vanlalduata (Tuna inchai chak) pi hi Saikot, Field bulah a boral a, kei pawh belval vala val lo ni vet a chu an chevel hmu chak pah fawmin thlan laihnaah ka U-te ka zui ve a. An thlanmual kan va thlen chuan a lo nuam khawp mai a, zawl deuh titih hi a ni a, herhse leh Thingpui thing tuai hmun nuam takah hian thlan chu an lo lai tan tawh a, thlan bulah chuan a then chu awmin, mi thenkhatte erawh chuan an lo lai mek bawk a. Thlan laite chu inchhawk kual zelin, val upate remruatna anga laih a ni a. Ama’rawhchu chutia tlangval tlawmngai thah kalkhawm, mizo tlangval nit a na na chu chhawk duh lo leh chhawktu nih inchuh chuan Mizo zia a rawn phawrhchhuak a, thlan an lai emaw ka tih lai chuan an rawn haw haw chhuak ta mai a, kan en nak chuan mi pahnih hi suahdur chang zawk inchuh chuan thlan chhungah chuan an lo in buan tiang tiang mai. Keini ang, Mizopa tlawmngaihna da lam hmu pha tawh thin tan chuan hmuh manhla tak a ni. Reifa chu thlan chhungah chuan an la in buan zui a, midangin an pawt then thei tawk chauh a ni. Hetiang hi upate sawi leh lehkhabua kan hmuh bak hi hriatna ka nei ngai lova, mit ngeia ka hmu chu vannei ka intiin, Mizo nih manhla hleah ka ngai a ni.

Tin, hetianga thlan chhunga an han inbuan thin hi a then chuan tha lovah an sawi hnawm tannin, hun hekah leh tha hekah an sawi fo thin. Chu chu an inbuan lai ngei te pawhin tlangval thenkhat chuan an sawisel a ni. Ama’rawhchu kei ka hmuh ve dan chuan a sawt lohna vak ka hre lo. Mizo tlawmngai, thlanlaihna a thiante thawh ai thawk zawk nih tum avanga invui tlai an awm theih ka ring lo. Tin, kan tlawmngaih avanga kan lo invui tlai ta te anih phei chuan a lawmawm lamah ngai ila; Mizo kan nih mana invui tlai chu thil tha tak niah ka puh zawk a ni. Tin, tha hek chungchangah kha chuan, tha hi hmanloh a dahkhawl avanga pung a ni lova, hman hnem poh leh a pung chak zawk a ni. Tha leh tawng chu hemi kawngah hi chuan thil thuhmun kan chhal thei ang chu. Mizo talawmngaihna kan vawn nun reng tum avanga kan tha hi a ‘rul’ tur a nih chuan, milian fa, tha chhekkhawl avanga ‘Drug Overdose’ a thih ai chuan kan hnam tan chhenfak kan awm ka ring zawk a ni.

Hetiang, tlawmngaihna avang a an inbuan vak vak mai hi Nulaten thlana thingpui an rawn sem lai hian an uar zual niin ka thiante chuan min hrilh..
Awle, tunah chuan Nula thingpui semho inbih veleh the ang. Nula te chu a khaw Nula zawng zawng zat ve hmawk rawn kal an ni bawk a, an thahnem fu. Tlema hotu changchang khan hna rawn hruaiin, an buatsaih vel a, tichuan, thlan bul vela thlanlai thlirtute/ kiltute te pek kan chiahin a thawk laite ngei chu an va pe chat thin. Nulate chu an intlar a, thingpui no pakhat te tein an inhlan chhawng diat diat a, a bul berin thli chhuakin, an inhlanchhawng zeal, atawp berin a sem/pe zel thin a ni. Nulaho thingpui sem dawn leh sem laivel hian tlangval ho chuan an lo fiam fo thin a; hetiangah hi chuan Val Upate kah a HOT ber ber te an ni. Mahse, Nula te zak lutuk tur leh awm lo baksak chuan an fiam ka hmu lova, hetiang lo chhaih uchuak lutuk hi chu mi pangngai hnuai lamah an en zawk niin min hrilh. Heta kan thlan laihlai pawh hian chutianga uchuak taka nula fiam ka hmu lo. Val Upate erawh chuan fiam dan tawk thiam takin nuih hawk hawk na thamin zuk fiam thiam a…..

Tlai lamah nula ten thing leh buhfai an khawn a, tlangvalin an khawnpui pawh ka hmu a. Engkim chu an tih fel sak nghal vek mai hian ka hre hial a ni. Tin, tlangval ho pawh thlan an laih zawh chuan an intifai a, mi thenkhat chu mitthi in lamah an kal leh a. Thlan vur erawhchu Val Upa thenkhat leh makpate chanah an dah deuh ber.

Tin, zanah pawh a khuaa nula leh Tlangval awm zawng zawng chu khawhar in lamah an tleh lut leh vek a, a ngaite bawkin Mipa leh hmeichhia an thu dun ngai lo; pitar leh putar lutuk an nih loh chuan. Keini ang a ti ti ser ser an awm ve lo.

Vawikhatchu, kumthar zawh hlim khan Rengkaiah kan pi pakhat a thihin zanah khawhar inah ka kal a, chutah chuan ka sawi taw hang khan, kan lut ve ngawt a, ka luhna lam kha a lo dik a. A chhan pawh mi sawi thawi ka lo hriat riai ruai tawh chu sawi lo v alum nita se, kei hi chu nula lamah aia mipa lama la tlangnel zawk chi hrim hrim kha ka nih zawk vang pawh ni fahmiang…. Nula leh tlangval chu kan in ep tuar mai, Nula zingah hmui phun dang zeuh chu hmu phauh phauh mah ila, an zai vek niin ka hria. Zai lo an awm awm reng ka hmu lo. Tin, tlangvalho pawh zai miah lo ka hmu lo reng reng. Zurui hmel pawh ka hmu a, ka hmu chang nilovin, zu rim nam chum chim mai pakhat pawh ka thutpui a, chupa chu a zai tho. Tin, an hla hriat ngailoh an sak loh vang nge ni phei chu ka hre lova, khawhar hla an sak zawng zawng chu tupawh mai khan zuk sa thiam zel a…  An tui tlangin, khawhar chhungte tan khan an thlamuanpuiawm hliah lhiahin ka hria a ni.

Tin, hun tir lamah Val Upain hun hawngtu tur leh khartu tur a ruat a, chu chuan that akin hun an hmang a. Pathian thu hi an sawi nachungin, thih hnua vanram lama kal theihna tura inkawhhmuhna tawngkam aiin tuna khawtlang nun hi an sawi nasa zawk niin ka hria. Val Upa-in nula tlangvalte hriat tur leh zawm tur chi hrang hrang sawi nan hun a hmang hmasa ber a; tin, khawtlang nun bihin, a tih tawp nan Pathian thu, thlamuanna kawngin hnu a khar leh chauh a ni. Hemi zanah pawh hian, Evangelist pakhat, he khuaa cheng thin, tunah Thailand-a Missionary-a awm ta pakhatin Pathian thu a sawi a; Tin, a zinna chanchin, ram dang leh hnam dang nun kan entawn atana a it deuh thenkhat sawi nan hun a hmang a. Darkar chanve chauh hun a hman chhungin tlawmngaihna kawnga infuih tharna lam a uar ber.

Zan dar 9 velah kkan bang a, mipa an chhuak hmasain, pawnah hmeichhia an hruaite ho an lo nghak zawk thin. Mak ka tih em em mai chu, ka han awm chhungin khawhar inah vawi thum lai ka kal hman a, chutah chuan MEIZU PAKHATMAH KA HMU LO. Khawhar inah changlo, puipun nikhua dang pawhin meizu ka hmu khat hle. Inchhungah emaw, Hall chhungah emaw pawh meizu ka hmu ngai lo. An zuk chak chuan pawn an pan mai a, midang an tibuai ve ngai lo. Hei hi chu mizote SAP RAM tiin, khawhar ina an chet dan hi mawi ka ti tawp thei lo a ni.