A tum : Sorkar
laipui chuan India rama thingtlang miretheih te khaichhuahna atan chhungkaw tin
hnenah an dam khawchhuahna tura pawimawh ei leh in an hmuh ve theihna turin an
duh phawt chuan sorkar kumkhat chhungin Ni Za tal thiam thil zir belh ngai
chuang lova inhlawhna siam sak a tum a. Lo neih lama thar chhuah tipung tur leh
Pathian thilsiam khuarel thil tichereu lo leh siamtha leh tura hmalak kawnga
Mirethei te tana inhlawhna siam sak hi a tum bulpui ber chu a ni. He ruahmanna
hi mirethei te chanvo (Right) anih zia leh tumahin an namnul sak theih lohna
turin India rama Rorelna sang ber, Parliament chuan August 23, 2005 khan “Dan” ni turin a lo pass ta a, he Dan
hi Mahatma Gandhi National Rural
Employment Guarantee Act, 2005 tih a ni.
Mizoram sorkar chuan Mahatma Gandhi National Rural
Employment Guarantee Act, 2005 tihhlawhtlin kawngah 2009 khan ‘Mizoram Rural Employment Guarantee Schemes,
2009’ a duang a. Chuta tarlan anih dan ang chuan khawtinah Village
Employment Council (VEC) awm turin leh Block level-ah Block Employment Council
(BEC) leh District level-ah District Employment Council (DEC) awm turin a
Scheme Para 7-ah hian tarlan a ni.
Mizoram-ah hian Part – 9 of the Constitution of India
(Panchayati Raj) kalpui a ni rih lova, 6th Schedule anga enkawl kan
la ni. 6th Schedule hnuaia Village Council hi din a nihphungah ram
hmasawnna hna thawk tura duan a ni lova, Dan hmanga tualchhung roreltu (Police
administration ?) tur an ni. Mipui hmasawnna hna (Welfare programme/scheme)
siam a, enkawl a, tihlawhtling tura duan an ni lo. Amaherawh chu, tunlai
khawvel thang zelah, hengte pawh hi khawih tel tir an lo ni ta a. Khawtina
mipui thlan roreltu (Village Council) kan neih te hi an nghet mawh em em mai a.
Kan Dan hman mekah hian sorkarin a nawm a maka awlsam tea thiah theih an nihna
lai a awm a. A bik takin, Autonomous District Councils kan neih ho hnuaia
Village Councils te phei chuan pawngsual an tawk zing malh malh hle a ni. Thingtlang
hmasawnna tura ruahmanna eng engemaw ten a sukuk phah fo thin.
Chutiang thil a thlen fo avang chuan, sorkar chuan khawtinah
Mahatma Gandhi NREGS tluang taka kalpui anih theihna turin Village Employment
Council (VEC) hi din tulin a hre ta a. VEC hnuaiah hi chuan Ni Za inhlawhna
pawh tluang taka kalpui theih anih a beisei awm a ni. Tin, VC hi in awm zat
atanga member awm thei Village Council (Election) Rule ina a tih anga thlan an
ni a. VEC ah hi chuan member 4 velin an pun belh dawn a, transparency leh
accountability a awm thei dawn a ni. VEC din anih atangin, Village Council ten
an lo khawih mai thin kha a tawp tawh a. VEC hi Ni Za inhlawhna bik chauh
khawih tura duan a niin, Village Administration-ah an inrawlh tura ngaih a ni
lo. Chutiang chiah chuan, Village Council hi Ni Za inhlawhna kawngah thuk taka
inrawlh tura ngaih a ni lem lova, an lo tih ve tur chu khawchung inenkawlna
kawngah, tha zawka thurawn pek leh a kawng lo sahkuak sak deuh chauh hi a ni.
Village Council hi Implementing Agency a ni lo.
Anihna takah chuan, Mahatma Gandhi NREGS hian V/C a hre
lova, VEC erawh chu a hria ti ila kan tisual awm love. VEC chu Mahatma Gandhi
NREGS khawih tur liau liauva Mizoram sorkar hnuaiah Rural Development
Department-in a din a ni a. V/C te erawh hi chu Mizoram sorkar hnuaia Local
Administration Department ten Dan hrang hmanga an din a ni. V/C te thiltih
diklo hi Rural Development Department hian a hrem thei lova, a hrem theitu chu
Local Administration Department a ni a. Chutiang bawkin, VEC te hrem theitu chu
Local Administration Department nilovin, Rural Development Department chauh an
ni. VEC leh V/C hi a hrang a ni tih
hriat tur a ni. Kaih kawp theih a ni lo. Amaherawh chu, V.C.P leh Secretary te
hi Vantlang rorel inkhawm (Gram Sabha) a thlan ngai tawh kher lova VEC Chairman
leh Secretary an nih nghalsa bakah V/C member dang te pawh VEC Executive member
nisa anih avangin chuti lutuk chuan an hrang thei lo. VC member kha midangin an
belh mai dawn chauh a ni.
Thlang theitu :
Village Employment Council hi thil la awm ngai lo a niin, a thar hlaka din ngai
thil a ni a. Chuvang, mipuiin kumtin thlan chhuah thin tur a ni.(Para 7.A(8) of
the Schemes). VEC hi chhungkaw hotu ber leh a dawttu an ni mai a. VEC chuan
hruaitu (Executive member) a neih a ngai a, chung te chu kumtin mipuiin a thlan
a an thlan chhuah a ngai a ni.
A thlang theitu chu, chumi khuaa cheng nghet (V.C Roll a
chuang ti deuh kher teh ang !) Chhungkaw tin atanga chhungkaw hotu ber mipa leh
hmeichhia chauhvin inthlannaah hian Vote an nei thei ang (Para 7.A(2) of the
Schemes). Mi zawng zawngin Vote an nei thei lo tih hriat tur.
Thlan theih te : VEC
Hruaitu thlan danah hian tute hi nge thlan theih tih a tichiang lova; mahse, Para
7.A(3) ah hian ‘Gram Sabha’ thuneihna ang tih anih avangin, State danga Gram
Sabha nihphungah, khawchhunga cheng nghet, kum 18 tling chin chu Gram Sabha
member an nih fo thin avangin thlan theih an nih hmel. Para 7.A(5) of the
Schemes-ah hian Village Council President dinglai chu Chairman ni nghal tur leh
V/C Secretary chu Secretary ni nghal turin leh V/C Member dang pawh thlan lova member
ni nghal sa tura a tih avangin VEC member an ni nghal a. An ni bakah hian
Hruaitu tur dang mi 4 (pa li) thlan chhuah tur an ni a, an zinga pakhat tal chu
hmeichhia an ni tur a ni.
Chu khuaa cheng ngei, kum 18 tling chin, V/C members ni sa
tih loh chu thlan chhuah theih vek an ni a. V/C member te hi Office Bearer-ah
thlan theih loh anih thu a tarlang tawh lo.
Inthlan hun :
Mizoram Rural Employment Guarantee (Amendment) Scheme, 2010 Para 7.A(8)-ah VEC
term hi kumkhat anih thu leh kum chhiarna atan Financial year hman tur anih thu
tarlan a ni a. Hemi awmzia chu kumtin March - April thlaah inthlanna neih tur
niin a lang.
Inthlan dan :
Inthlan dan tur chipchiar taka tarlanna a awm hran lova. Amaherawh chu tih dan
phung awmsa kan nei a. Chu chu hetiang hi a ni.
- Programme Officer/District Programme Coordinator atangin inthlanna buatsaih tur anih thu hriattir lawk thin tur a ni a.
- Village Council dinglai emaw, Village Employment Council dinglai emaw ten inthlanna hi tur hmun leh hma vel an lo buaipui ang a, mipui an lo ko khawm ang.
- P.O in emaw a aiawha a mi tirhin emaw inthlanna hi a buatsaih ang a.
- Inthlang tura kal, chhungkhat hotu ber 2 chuahvin Vote an nei thei tur a ni a.
- Voice Vote emaw, Secret Ballot hmanga thlan emaw theih niin a lang a. Amaherawh chu, Secret Ballot hmanga Vote hi thlak ngei theih nise a tha zawk.
- Mi 3 (pathum) thlan chhuah tur a ni a. Kohhran upa inthlana inthlan mai emaw, mi 1 (pakhat) zel thlana tum 3 (thum) emaw thlanin a tih theih ve ve anga, an zinga mi 1 (pakhat) tal hi hmeichhia a awm a ngai a. Chuvangin, inthlannaah Vote hmu sang mi 3 (pa thum) zingah hmeichhia an tel loh chuan Vote hmu sang mipa 2 (pahnih) lak hnuah hmeichhe zinga Vote hmu tam ber kha tlinga puan mai tur a ni. Mi 3 (pa thum) thlan chhuah zinga hmeichhia vek thlan an nih chuan a lawmawmah ngaih tur a ni.
- Mipui thlan chhuah mi 3 te leh Village Council dinglai Member zawng zawng thukhawm chuan Office Bearer tur an thlang chhuak leh tur a ni a.
- Mipui thlan mi 4 (Pa li) te leh V/C member dinglai zawng atang chuan Vice Chairman, Asst. Secretary, Treasurer leh Finance Secretary te hi thlan chhuah leh tur an ni a, an zinga pakhat tal ni Hmeichhia an nih a ngai.
- V/C dissolved lai anih a, Care taker VCP dah anih loh chuan mipuiin mi 4 an thlan chhuah atanga Vice Chairman khan Chairman hna a khawih zui nghal a ngaih hmel.
- Thlan chhuah te hi inthlan atanga ni 15 chhung ngeiin chanvo an insiam fel se a tha.
Thlan tur te :
Para 7.A(4)-ah hian Office Bearers tur a tarlang a. Chungte chu Chairman, Vice
Chairman, Secretary, Assistant Secretary, Treasurer leh Finance Secretary te an
ni a. Chairman leh Secretary te hi thlan ngai lova, V/C dinglaia mite chu nisaa
ngaih tur atih avangin, post dang zawng chu mipui thlan chhuah te emaw, V/C member
nilai ten emaw an luah thei tihna a ni.
Charge inhlan : A
danah hian charge inhlan hun hi a tarlang lova. Mahse, tihdan phungah Inthlanna
buatsaih anih atanga ni 15 chhung ngeiin chanvo insiamfel theih nise, insiam
felna chu Programme Officer-ah thawn nise a tha ang e. Charge inhlan hma hi
anmahni leh mipuite tan a tha a ni.
Hruaitu hluiten charge an hlan duh loh chuan Programme
Officer in Dan hmangin a chhuh lui thei.
Hruaitu dinhmun :
Chairman hi pawl hruaitu ber niin, a hming putu tak pawh a ni, a hnuaia power
and function kan han tarlan te hi a mawhphurhna a ni. Office dawr leh
thildangah mawhphurtu a ni. Pawl thurel kaihhruaitu a ni a. Chairman awm lohvin
Vice Chairman hian mawh a phur ang a, V/C inthlak avanga Chairman ban anih
chuan mawhphurhna a la nghal a ni.
Secretary hi pawl thurel ziaktu, bawhzuitu leh record
vawngtu tur a ni a. Operational Guideline, 2013 Chapter 10.2.1 ah hian Village
level-a Record vawn tur hi thil chi hrang 14 zet a awm. Heng te hi VEC
Secretary in VLAA puihna hmanga thawh vek tur a ni. Assistant Secretary chuan
Secretary chu a pui ang a, Secretary remchan loh emaw, awm loh emaw chuan Asst.
Secretary hian mawhphurhna a la ang.
Treasurer hi pawisa kawltu tur a ni a. Mahatma Gandhi NREGS
sum reng reng chu Treasurer in a kawl tur a ni. Material component emaw Wages
emaw, Treasurer kawl tur a ni. Fin. Secretary hi sum leh pai ziak feltu tur,
Treasurer nena inkawp tlat tur an ni a. Pawisa hmuhna leh hmanna reng reng kim leh
fel taka chhinchhiahtu tur a ni.
Mahatma Gandhi NREGS sum leh pai te hi Social Audit
Directorate, sorkarin tunhnai lawka a dinin an Audit thin dawn a. Social
Auditor te te hi Controller of Accountant General (CAG) pawmpui an ni. Chuvang,
Mahatma Gandhi NREGS sum hi fir taka vawn tur a ni a, Sorkarin Financial Audit
a tih huna buai lohna atan fel taka vawn tur a ni a. Tihsual chuan hremna na
zawk tawh theihna a ni. Tin, kan hriatreng tur chu VEC Chairman hian Committee thu
lo chuan sum kawl theihna emaw, ama duhthua hman emaw theihna a nei lo. Tin,
Chairman emaw, Secretary emaw kherin Mahatma Gandhi NREGS sum hi a lak kher a
tulna a awm hran lova, Office Bearers zinga tu pawhin sum leh pai te chu
Committee thu angin an la thei a ni.
Pawisa hmuhna leh hmanna te hi Receipt mumal tak nena kawl
tur a ni a, pawisa hman chhuahna te pawh Government Financial Rule kalha hman
theih a ni lo. Chuti lo chu dik leh fel taka hmang emaw intih lai hian awlsam
tea inawh mai theihna a ni.
Power and function :
Mizoram Rural Employment Schemes, 2009 Para 7-ah hian Village Employment
Council hian Mahatma Gandhi NREG Act, 2005 leh Operation Guideline ina
‘Panchayati Raj’ emaw ‘Local Government’ tih emaw a sawina apiang chu VEC tih
anga ngaih tur anih thu a sawi a. Chuvangin, VEC thuneihna hi a hranpaa tarlan
tul ni pawhin a lang lova. Amaherawh chu, kan hriat kim loh takin Act leh
Operational Guideline bakah Mizoram-in Rules a sawi hrang hrang te atangin
hetiang hian lo khaikhawm dawn ta ila :-
1.
Job Card dilna lo dawn leh pek tlak leh pek tlak
loh lo thliar fel.2. Programme Officer (P.O) hnena thlen hnuah an rawn pek anga Job Card pek chhuah.
3. Kumtin October thla chawhma lama Vantlang Rorel inkhawm (Gram Sabha) koh thin leh kumthar atana Permissible works huamchhung atanga an khaw mamawh tur thliar fel a, Annual Action Plan (AAP) duan.
4. Vantlang rorel inkhawm (Gram Sabha) thu chhuak anga P.O hnena AAP thehluh.
5. Inhlawh duh tur te hming lo ziah luh a, P.O hnena thlen.
6. Dan ina a sawi ang a, ni khatah darkar 9 inhlawh tir ngei ngei emaw, thekka (Pek khen) hmanga ni khata darkar 9 chhunga an thawh zawh awm tawk tur siam sak.
7. Inhlawh duh dilna rawn thlentu te inhlawhna lo pek leh Ni 15 chhung ngeia inhlawhna pek theih anih loh chuan a rang thei ang bera Programme Officer hnena thlen.
8. Inhlawhna tur lo chhuak ngaihven a, a lo chhuah veleh AAP thehluh tawh sa anga mipui inhlawh tir.
9. An khawchhunga Vigilance and Monitoring Committee (VMC) te nen mipui hnathawh chu a tha tawk em tih en ho.
10. VMC ten Completion Certificate an pek hnuah Programme Officer hnena zawh tawh thu thlen.
11. Mipui inhlawhna chu Bank/Post office kal tlanga lak tur anih avangin, hlawhfa ten an hlawh an lak dan enpui.(Note : Khaw thenkhatah, mipui inhlawhna sum, Dak in emaw, Bank atangin emaw VEC ten lo lak chhuah a, lo sem ve mai ching an awm thin a. Hei hi tih loh a tha zawk. Dak leh Bank tih tur a ni a, a thawktute tlawmngaih chhuaha lo puih chu tha viau mahse, engemaw harsatna tawh thut thilah mahni buai lohna tura buaina tawh theih thil a ni)
12. Lehkhabu leh thil danga ziah fel ngai ziah fel.
13. Report ngai leh tul te hotu sang lama thlen.
14. Complaint to dawnsawn leh a theih chin china lo chinfel sak, theih loh chuan District Redressal Forum-ah thlen emaw mahni bialtu Ombudsmen hnenah emaw thlen.
15. Social Audit nei tura mipui te tihphur leh buaipui.
16. Audit hmachhawn tura inbuatsaih.
17. Mipui te hnena hmalakna leh hnathawh puanzar.
18. Training tura koh an nih anga kal thin.
19. V/C leh NGO dang te nena thawh ho tlang a, khaw hmasawnna tur ngaihtuah.
20. Sorkarin ti tura an tih apiang tih.
A chunga kan han tarlan te hi a tlangpui chauh a ni a,
chiang zawka hre duh tan Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee
Act, 2005 (with latest amendment) Section 2(g); 7(3)(a); 16; 17; 23(5);
Schedule I & II te bakah, Operational Guideline, 2013 Chapter I; Para 2.1,
2.6,2.7; Chapter 3 – 10, 12.1 & 12.7; Chapter 13 – 17 & 18 te hi en
theih a ni. Hetah hian chiang takin an hnathawh tur leh tih dan tur tarlan a ni
a, heng bakah hian Mizoram Rules & Schemes ho-ah hian tarlan a ni a; mahse,
chung te chu a chunga en tura kan tih te behchhana siam deuh vek a ni.
Approval : VEC
atana thlan chhuah te reng reng chu Mizoram Scheme, 2009 Para 7.A(3) sawi angin
District Programme Coordinator in a pawmpuina (Approval) a pek a ngai.
Dissolution :
Village Employment Council term hi kum khat(1) anih thu kan tarlang tawh a, an
term pawh Financial year zel anih thu Para 7.A (8) ah hian tarlan a ni a.
Hruaitu thar thlan an nih loh pawhin an term a tawp chuan an bang zel tura he
Dan sawi ang hi chuan an ni.
Hun laklawh-ah Member zinga bang an awm anih chuan Gram
Sabha in a bang ta aiawh tur chu a thlang tha leh mai tur niawm tak a ni.
---------------------------
Biak pawh che ka van duh em? I phone no min share thei la aw
ReplyDeleteAva tha ve, bengvar thlak e
ReplyDeleteOB Post hi Chairman ,Secretary,Treasurer te hi VC lam chan a ni em
ReplyDeletethanks for this blog http://lizaburkelaw.com/
ReplyDeleteThlanchhuah tur hi a changing 4 itia a changin 3 itihlai hi 3 tur zawk ani lo maw sir
ReplyDeleteA lawmawm hle mai..Hetiang min chhawpchhuahsak thei hi,a bengvarthlak e.
ReplyDeleteA kim chang lo viau mai. A tlangpui chu in zul vek tho mahse, VEC Treasurer te hi VC rin nghal a ni a, Vigilance Minitoring Committee hi chik leh fer taka wndiktu tur ni chiah lovin, thurawn pe tu tur an ni zawk mah.
ReplyDeleteSir inthlan hma notifications pek duration hi a awm em?
ReplyDeleteSir VC Tresural hi thlan ngai lo, VEC tresural ni nghal tur ani em le.
ReplyDelete