Search This Blog

April 29, 2011

NI ZA INHLAWHNA CHUNGCHANGA ZAWHNA LEH CHHANNA


Zawhna 1 : Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Act (MGNREGA) thiltum tak enge ni ?
Chhanna : Mahatma Gandhi NREGA chuan thingtlanga cheng chhungtin hnenah sorkar kumkhat chhunga ni za tal zir thiamna bik ngai lova Dan hmanga hnathawh tur pek hi a tum a ni.

Zawhna 2 : He Dan hnuaiah hian tuten nge inhlawhna dil thei ?
Chhanna : Puitling kum 18 tling chin, a khuaa cheng ngei, hnathawh duh ngei leh Job Card-a chuang ngei a ni tur a ni a.
    Inhlawh diltu an tam a, a thawh tur hna lamin a daih loh chuan inchhawk then theih a ni a; amaherawhchu, hmun thuma thena hmun khat tal chu hmeichhia an ni tur a ni.

Zawhna 3 : Enge ni Job Card chu ?
Chhanna : Job Card chu Dan-in inhlawh theih nana chanvo a pekna lehkha a ni a. He lehkha hmang hian eng hunah pawh inhlawhna a dil theih a ni. Job Card hi dil atanga ni 15 chhung ngeia pek tur a ni a, kum 5 chhung a nung a ni.
    Job Card-ah chuan chhungkua a inhlawh thei hming te, thlalak te a chuang a, hetah hian inhlawh ni zat leh hlawh zat chiang taka ziahna tur a awm bawk. Job card leh Thlalak nan hian engmah Pawisa chawi a ngai lo.

Zawhna 4 : Engtin nge Job Card kan neih theih ang ?
Chhanna : India khua leh tui tupawhin ziakin emaw tawngka-in emaw a Job Card hi a dil theih.

Zawhna 5 : Dilna chu tuten nge lo dawng ang ?
Chhanna : Mahni awmna Village Council hruaitute emaw B.D.O office-ah emaw Dilna hi thehluh tur a ni. Ni 15 chhung ngeiin Job Card nei thei tur annih chuan pek chhuah tur a ni.

Zawhna 6 : V.C te tih tur enge ni ?

Chhanna : Job Card diltu te chu endik vat tur a ni a, khawchhunga awm ngei, in leh lo nei ngei annih a, E. Roll-a chuang ngei anih chuan Programme Officer-ah a rang thei ang berin hriattir tur a ni a, ani nen inbe rawnin ni 15 chhung ngeiin Job Card pek chhuah tur a ni.

Zawhna 7 : Job Card ka neih tawh chuan inhlawhna tur ka nei thei nghal tihna a ni em ?
Chhanna : Ni lo. Job Card I neih hnuah hian inhlawhna I dil loh chuan I inhlawh thei chuang lo. Dil tho a ngai.

Zawhna 8 : Engtin nge kan inhlawh theih ang ?
Chhanna : Job Card I neih tawh chuan Inhlawh dilna V.C hnenah emaw Programme Officer hnenah emaw I dil thei a. Anni chuan ni 14 chhung I thawh tur an lo kawhhmuh tur che a ni.

Zawhna 9 : Ka dilna chu V.C/P.O ten an hmu ngei tih engtin nge ka hriat theih ang ?
Chhanna : Dilna I submit reng rengin V.C/P.O te hian ‘Receipt’ an lo pe tur che a ni a, hei hi kawl tha tlat ang che. He lehkha I neih atanga ni 15 chhung ngeiin I inhlawh tur a ni.

Zawhna 10 : Ni engzat chiah nge ka inhlawh theih ?

Chhanna : Tum khatah ni 14 aia tlem lo I inhlawh thei a; mahse, ni zawnin ni 6 bak thawh awih a ni lo. Chawlhkar hnih chhungin ni khat tal chu I chawl ngei tur a ni. Kumkhat chhungin ni 100 I inhlawh tling ngei tur a ni a, ni 100 aia tam thawh tir hi sorkarin a ba lo.

Zawhna 11 : Engin nge ka inhlawh thei a ni tih ka hriat ang ?
Chhanna : V.C/P.O te hnen atangin I inhlawh theih thu leh I thawhna hmun tur hriattir I ni ang. I thawh tan ni tur te, I hlawh zat tur te pawh tarlan tur a ni a. Hriattirna I dawn copy chu V.C House bang/Hall bangah emaw a intar bawk tur a ni.

Zawhna 12 : Ni 15 chhungin inhlawhna min pe ta si lo se engtin nge ka tih ang ?
Chhanna : A chhan V.C/P.O hnenah I zawt fiah ang a, ni 15 ral chiah atanga chhiar tanin nitin hnathawh tur pek loh avanga zangnadawmna (unemployment allowance) I dawng thei.

Zawhna 13 :  Hnathawh tur pek loh avanga zangnadawmna (Unemployment allowance) kha engzat chiah nge ni kha ?
Chhanna : Nitin I hlawh tur zat atanga hmun lia thena hmun khat (1/4 = Rs. 27.50) I dawng thei. Ni 30 chhung a ni ang a, chutah pawh chuan inhlawhna an lo pek loh fo che chuan ni 30 hnuah chuan I hlawh tur chanve (Rs. 55) nitin I dawng thei. MGNREGS hi ‘Demand Driven Programme’ a ni tih hria la, engkim mai hi a dila dil zel ngai thil a ni.

Zawhna 14 : Anih leh, hnathawh tur pek loh avanga zangnadawmna(unemployment allowance) pek loh theih dan a awm em ?
Chhanna : Awm teh reng mai. Hnathawh tur I dil lohva, Receipt I nei lova, hnathawh tur an pek che I thawh duh lova, hnathawh tur pek loh avanga zangnadawmna (Unemployment allowance) I dil bawk loh chuan pek kher che hi sorkarin a ba lo.

Zawhna 15 : Khawi hmuna thawh tur nge ?
Chhanna : V.C/P.O ten I thawhna hmun tur chu an kawhhmuh tur che a ni a. Khua atanga 5 Km huamchhung anih loh chuan I hlawh turah zaah cheng 10 belh sak tur I ni.

Zawhna 16 : Hnathawhna hmunah chuan engte nge awm tur ?
Chhanna : Tui thianghlim in tur, Naupang leh chawlh changa thut hahdamna tur daihlim, inhliam palh thuta enkawlna tur hmanrua te a awm ngei tur a ni a. Tin, naupang kum 6 hnuailam hruai lo thei lo nu a awm chuan hruai phalsak a ni a, naupang 5 an awm tlin chuan nu 1 in a awm ang.

Zawhna 17 : Eng hna te nge thawh theih tur ni reng reng a ?
Chhanna : MGNREG Act, schedule – I para 1-ah hian hnathawh phal chin a tarlang a. Hengte hi a tlangpui thuin thingtlang mite ei leh bar zawnna kawng tiphuisui thei tur hna te a niin, a scheme ina a tum pawimawh tak mai pawh a ni. A ngaih pawimawh dan indawt chu hengte hi a ni :
i)      Tui humhalh leh enkawlna lam hawi
ii)     Khawkheng dan (ram ngaw siam leh thing phun)
iii)     Tui kawng te leh lian lutuk lo siam
iv)     Mahni Lo/huan-a tui lak, thlai/thei chin, leilet siam, pangang khawi, sangha khawi te hi SC/ST emaw BPL emaw IAY beneficiaries emaw Lo neitu tenau leh Laihawl tia Agriculture Debt Waiver and Debt Relief Scheme, 2008 ina a sawi chin te ramah chuan thawh theih a ni. (Mizo te chu mahni huana lo nghet nei tura thawh min phalsak)
v)     Tuikhur hiah leh a hlui chei that.
vi)     Leilet siam.
vii)     Tui lian danna siam leh tui lianin ram a tihchhiat zel loh nana a kawng sial sak.
viii)     Fur lai pawha tha taka inkalpawh theihna tur khaw kar kawng siam/sial.
ix)     Mipui te awmkhawmna leh thil inhrilhrhiatna tur in (Bharat Nirman Rajiv Gandhi Sewa Kendra)
x)     State sorkar rawn chunga Central sorkarin hnathawh theih a tih apiang.

Zawhna 19 : Hmanrua (Materials) a ngai teuh awm sia a, engtia tih tur nge ?
Chhanna : Hnathawh tur reng reng chu Labour leh Material inthlauh dan chu 60:40 a ni a. Engtikawng zawng mahin Inhlawhfa ho chhawrna senso aiin a bungraw leina a tam tur a ni lo.

Zawhna 20 : Contractor leh Khawl hman hi phal a ni em ?
Chhanna : Ni lo. Engtikawng zawng mahin Contractor rawih te, Khawl hman te hi phal loh a ni a. Mipui inhlawh tir hi he scheme hian a tum a ni. Mi hausa hnena pawisa pek belh a tum lo.

Zawhna 21 : Engtin nge hnathawh tur kan ruahman ang ?
Chhanna : Hetiang hian tih tur a ni :
(a) V.C te chuan Vantlang mipui Rorel Inkhawm (Gram Sabha) ko sela, October thlaah kumthar lama hnathawh tura an duh leh rawt te chu mipui hnenah an pharh ang a, mipuiin an pawmpui hnuah ngaih pawimawh hmasak chu dah hmasak ber tur a ni. Hna awm zawng zawng zahve (50%) chu V.C te kut liau liau a ni tur a ni.
(b) Mipuiin hnathawh tur an thlan chu ‘Village Development Plan’ tih a ni ang a, chu chu V.C ten Programme Officer hnenah an thehlut ang.
(c) V.C te tih baka mi, tih belh tul a awm chuan Programme Officer-in a lo belh ang a, a Block chhunga ‘Plan’ zawng zawng chu chilh khawmin District Programme Coordinator hnenah ni 30 chhungin a thehlut leh ang.
(d) DPC chuan a District chhunga belh ngai tih a neih chuan a lo belh ve thei ang a. Chutianga tih zawh anih hnuah Ministry Website-ah MIS Online-in ‘Labour Budget’ chu a chhulut ang. ‘Labour budget’ atang hian State sorkar leh Ministry lamin Sum inpek zah tur an sawiho ang.
(e) Permissible Works chhunga mi anih phawt chuan V.C te ‘Plan’ thehluh hi hnawl/paih sak theih a ni lo.

Zawhna 22 : Nikhata hlawh zat tur kha eng zat nge ni kha ?
Chhanna : Ni khatah Ministry of Rural Development in a bituk ang zat an hlawh ang a. Tuna ni khata hlawh zat tur bithliah mek chu cheng 110/- a ni. Hnathawh zawh atanga Ni 14 chhung ngeiin Dak emaw Bank emaw kaltlanga hlawh lak tur a ni.

Zawhna 23 : Engtin nge hlawh zat tur kan chhutchhuah theih ang ?
Chhanna : Inhlawhfa chu a hnathawh hunchhung leh a thawh chhuah chhut sak tur a ni a. Ni khatah Darkar 9 tal a thawk tur a ni a, chutah chuan darkar 1 chawlh a tel a ni. A chhutchhuah dan tur chu ‘Standard Schedule of Rate’ ang a ni ang. Miin darkar 9 thawk duh lo ta se, a hlawh tur chu darkar bi anga pek theih a ni a. Tuna hlawhfa rate kan hmanlai ang chuan darkar 1-ah Rs. 13.75p zel a hlawh thei tihna a ni.

Zawhna 24 : Vilzuihna engtia thawh nge ?
Chhanna : Ministry level-ah Website www.nrega.nic.in siam a ni a. Job Card nei chhungtin te chu hetah hian an inhlawh dan kimchang takin a hmuh theih a. Chu mai bakah State, District leh Block level-a sum leh pai inpek dan leh kalhmang pawh a lang thei a ni.Hna reng reng chu State sorkar hotuten zaa 2 tal an endik tur a ni a, District level-ah chuan zaa 10 leh Block level-ah zaah 100 an endik tur a ni.
    Vantlang Rorel Inkhawm (Gram Sabha) chuan Hnathawh apiang endiktu tur Vigilance and Monitoring Committee an thlang ang. VMC hi khawtinah an awm tur a ni a, mi 9 thlan chhuah tur a ni a, a khawchhunga cheng ngei thlan chhuah tur a ni.
    V.C te chuan an khawchhunga he scheme hnuaia hnathawk an awm chuan an enpui tur a ni a, M.R an ziak dik em tih leh hlawh an pe dik em tih an enpui tur a ni.

Zawhna 27 : Langtlang leh dik taka thil kalpui anih theihna tura hmalakna dang a awm em ?
Chhanna : District tinah lungawi lohna neite thu leh hla ngaihthlak saka, cheng feltu tur (Ombudsman) ruat an ni a. Anni hi tu tihdikloh pawh hrilh ngam/hau ngam tura ngaih an ni.
    Ministry chuan khawtinah Vantlang inkhawmin thil dik takin kalpui a ni em tih an enho tlanna tur (Social Audit) neih ngei anih theihna turin theih tawp a chhuah a, State sorkar chu hetianga ti tur hian a nawr reng bawk. Dan ang taka Social Audit neih anih theihna turin a Dan pawh siam that hial a ni.
    Ram pum hman tlan theih turin Ministry chuan a hmangtuten man chawi lova an hman theihna atan Helpline No. 1800110707 a dah a. Hetah hian harsatna, buaina leh hriattir duh I neih chuan engtiklai pawhin a biak pawh theih reng a ni. Mizoram sorkar pawhin Helpline No. 18003453890 a nei a, SIRD, Mizoram pawhin Helpline No. 18003453895 a nei bawk. Hengah te hian MGNREGS hmalakna a zawh chian theih. Chhawr tangkai ang che.

April 13, 2011

PRESS RELEASE


Dated Kolasib, the 13th April 2011


Vawiin Ni April 13, 2011 khan SIRD Conference Hall, Kolasib-ah Training on Bharat Nirman Volunteers neih a ni.  Ministry of Rural Development, Government of India hnuaiah hian thingtlanga chengte hmasawn nan a hnuaia scheme chi hrang hrang te hi a awm a :
Department of Rural Development hnuaiah :
-       Mirethei zual inhlawhna tur – Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Scheme (MGNREGS)
-       Mahni leh mahni intun nunna tura tanpuina -  Swarnjayanti Gram Swarozgar Yajona (SGSY)/National Rural Livelihood Mission (NRLM)
-       Thingtlang kawng siamna – Pradhan Mantri Gram Sadak Yajona (PMGSY)
-       Mirethei in sak tanpui – Indira Awaas Yajona (IAY)
-       Tar leh chhumchhia te tanpuina – National Social Assistance Programme (NSAP)

Department of Drinking Water Supply hnuaiah :
-       Khawtlang thianghlimna tur inzirtirna – Total Sanitation Campaign (TSC)
-       Tui in tur thianghlim pekna – National Rural Drinking Water Programme (NRDWP)

Department of Land Resources hnuaiah :
-       Hmun leh ram fel taka chhinchhiahna - National Land Records Modernisation Programme (NLRMP)
-       Tui, lei leh thlai hring enkawlna – Integrated Watershed Management Programme (IWMP)

            A chunga programme/scheme hrang hrang te tihhlawhtlinna atan sorkar laipui chuan state sorkar kaltlang kumtin cheng vaibelchhe 87,800 zet a seng thin. Heng pawisa te hi a dawngtu tur dik tak leh a hlawkpuitu tur thingtlang mipui ten an hlawkpui ngei hi sorkar chuan a duh a. Chung mite chuan an dawng tak tak em tih leh mipuiin an hlawkpui tak tak em tih enpuitu tur thingtlang khaw tinah sorkar laipui chuan chuan dah a tum a. Chung mite chu Bharat Nirman Volunteer (BNV) tih an ni dawn a ni. Bharat Nirman Volunteers te hian hlawh an nei dawn lova, lawmman erawh chu an chet chhuah changin ngaihtuah sak thin an ni dawn a ni. Bharat Nirman Volunteers chu mahni inphat a, midang tana inpe peih te tan chauh a ni. Thingdawl RD block huamchhunga khawtinah mi inpe thei mi zawn mek a ni e. Tunah hian mi 180 vel an inpe tawh a ni.

He training hi Pu R. Lalramnghaka, Director, SIRD chuan hawngin, thu a sawi a. “Nikum July thla khan N. Delhi-ah MoRD chuan Workshop a kohva, chuta langsar tak mai chu Lab-to-land initiative tiin, mipui ten Central Scheme te hi hrechiang ve ngei se tih duhna avangin Bharat Nirman Volunteers hi an rawt chhuak ta a ni” a ti a. “Mipuite berin an hriat chian loh chuan a chak tawk thei lo” a ti bawk. “He Lab-to-land initiative atan chian  Minister hovin state level-ah, District lamah DC leh Block lamah SDO (Civil) hovin Committee din a ni a, Kolasib District ah Thingdawl Block hi a hmasa ber a ni” a ti. “Mizo te hi hruai kan nuam kan tihna chhan chu ngaihtuahna sen kan peih loh vang a ni. Pathian hi hria ila….hmasawn tur pawhin thinglung lam  hi develop hmasa phawt ila, hma kan sawn thei chauh ang” a ti.

He huna thusawitu dang Pu R. Lalremsanga, BDO. Thingdawl chuan BNV te chu Sunday School Zirtirtu ai pawha hna pawimawh zawk anih thu a sawi.

Hawnna inkhawm hi Pu Khuangthansanga Pakhuangte, Dy. Director, SIRD chuan a kaihruai a. He training-ah hian Thingdawl khawchhung atangin mi 35 an rawn tel thei a, Batch tinah hian mi 30 vel zel telin vawi 6 a zawnin training chhunzawm a ni ang a, Phase-I-ah hian MoRD scheme ho zirin, Phase-II-ah Ministry danga scheme te zirtir an ni dawn a ni.

April 2, 2011

KAN RAM A NI



‘I mawi em e, kan lenna hmunsang-
Fiara tuithiang kan dawnna…’

Kan chuanna Bus chu a tlan zel a, phai chin kan thleng a ni bawk a, kan chuanna Bus khalhtu chuan a khalh chak hle mai. Ni danga kan rama motor khalh chaka ka lo hmuh vet e chu a muang pawl an ni mai awm mange aw…. Ka ti a. Tichuan kal zelin, khawpui chin kan thlen tak chuan tlemin a khalh muang ta deuh a, kan thlenna hmun tur pawh chu kan thleng ta a lo ni reng mai bawk a, keini a pawh chu kan chhuk ta a ni.

Nimin tlai Dar 3 khan Aizawl khawpui chhuahsanin hetilai hmun thleng tur hian kan rawn chhuak ta kha a ni a. Kha kan lo kal chhuah dawna motor hmehrik ri ruai ruai leh kan thianten min han tlah zet kha zawng… lung len mai piahlamah, tuna ka awmna ram buaizia hi ka hre vek bakah, kawngah engang ne kan tawhang tih khan ka rilru a kam a, hmelhriatloh ramah, tawng lah chu are leh achha pawh chu ka hre bawk si lo.  He hmun thleng tur hian rilru in tunhma atang tawh khan ka lo chhutlawk a. Kum 14 lai mai mahni pianna ram ngei hmu lova awm tawh chu ka ni bawk a, ka thil hriat tan theih ruai ruai a Aizawl lama chhuk ta kha kan ni.

Tichuan, mite chu zawt chawp zelin ka pa Puia (Ka pa u) te inah chuan ka zuk innghat ta a. Chhung leh khatte lo boral nual tawh mahse, a then erawh an la dam hlawm a. Mahni insawichawp zelin kan han in chibai lawp lawp bawk a. Chutia hlim taka kan han inhmu-ho tak chu lawmawm hle mahse chhung leh khatte leh kei ngei pawh, ka pianna ngei mah nise, ‘Ka ram’ ka ti ve thei ta tlat lova, Ka ram ka tih chuan Mizoram, ram nuam, zofate chenna ngei mai kha zuk ni teh tlat a….

Ni, nimin tlai kan ram pel tura Vairengte khua kan han pelh dawnah khan, am takin kan ram boruak, nuam thianghlim si kan hip vang vang mai kha chuh……. Mite’n an ram an lo ngaih zia min hriatchhuahtir a, Engvangin nge Zion hla mi rama an lo sak theih loh thin tih chhanna chu hmu ta in ka inhria.

Kan ram Zotuithiang Thlifim lenna ram ngei mai pel tura kan han inlur meuh chuan, thinlung tak a hnim a, tah a chhuak a, lungngaihna thinlung tak atangin a rawn chhuak tan ta a ni. Kha zan boruak thiang takah khan kan ram boruak zang vah pel a, mi ram kan han luh chiah khan, a boruak chu a inthen ta hmak mai a ni. Pawn lam lang theiah chuan a in then lo a pawh chu nise, keia thinlungah khan a inthen a. Chu ka thinlung chuan tlangnelna a hmu tawh lova, kan ram ngaiin a kur ruai mai a ni.


Phaizawl kan thleng tawh avangin boruak a dang ta a ni e pawh michuan an ti ang. Chuti pawh chu nise tlangram, kan ram angah pawh kan kal tho, chu tlangram chuan kan ram min tingai zual tih chauh lo chu a boruakah kan ram nihna reng ka hmu lo. Han lang thei maiah chuan hei chu kan ram a ni chiah mai, tawngkate pawhin han ti ilang, thinlung hian a ni ati ve thei lo. Takna a awm lova, lem channa mai a ni.

He khawvel lem channa tual zawlah hian, kan ram ngaiin kan kur a; chutianga mahni ram pawh ngaihna chang hre lo chu mi pangngaiah chhiartlak a ni kei chuan ka ti lo. Um chanve hnuailamah ka bel tlat a ni.

Ka pianna khua ngei pawh chu mi ram a lo nih tawh avangin, mikhual nihna changah ka inngai a. Tisa lamah chuan ka thiante pawh an awm, a ram pawh a nuam, a mihring chenga te pawh chu an tha; mahse chungte chu tisa thil mai an ni. Ka ram, ka seilenna ram, zoram ngaih min tizual tu mai mai an ni tih bak engmah han sawi chuan tur ka hre lo. Ka pianna hmun ngei pawh chu, History zir mite chuan hmanlaiin, kan rama Lal huaisen deuh mai pakhatin a la tawh a, a chhinchhiah nan pawh Mau a phun tithe pawh hre mahse, keia thinlungah chuan Rihdil ramah a awm a, Mizoram sorkar ropui tak mai hian a thu neihna a hman theih bak a nih avangin chu ram chu ka tukkhum ah a bet va chauh a ni. A mi chenga te Zo hnahthlak chu tam mahse mi hnamin an awpbet a; chuvangin kei chuan kan ram ka ti ve thei lo. Chhinlung chhuak, zofate mi hnam awpbeha awmte pawh hian an chenna hi ‘Kan ram’ an tih tak tak theih ka ring lova, an lo ti palh a nih pawhin, takna nei lo thu puar pawlengah an in hambuai a ni ang. I ram pawh nise; kei ang thovin zofate chuan ram nei nia in hriatna/ngaihna hmun chu MIZORAM hi a ni kumkhua dawn a ni.