Search This Blog

October 4, 2011

MAHNI HUANAH NI ZA INHLAWHNA


-       K.T Pakhuangte
Principal, ETC(SIRD), Pukpui, Lunglei

Kum 5 kalta chhung khan Mizoram-ah Ni za inhlawhna (Mahatma Gandhi NREGA) hmangin cheng Vaibelchhe 775 chuang kan hmang tawh a. Hmun thenkhatah sum senso nena inphu leh tha tak tak a awm laiin, hmun tam takah chuan mipui ten engmah lovah cheng tam tak kan luanral tir mek a ni.
Hlawk zawk leh tha zawk, kan ei leh bar zawnna kawng tiphuisui tur leh lei rem kan rah theih nana chhawr tangkai tur kan ni a. Chutiang atan chuan hetiang hian rawtna neih hunlai hian rawt ta ila :

Job Card nei, mahni huan lo ram nei zawng zawng chuan Lo nghet nei turin tan ila ang u :
1.    Leilet neitu leh Terrace siam duh tan ‘Land Development’ hnuaiah hna thawk ila;
2.    Sangha dil siam duhin “Water conservation and Water Harvesting” hnuaiah siam ila;
3.    Serhuan, Grape chin, Sapthei chin (Horticultre lam) siam duhin “Works on individual land” hnuaiah Huan nghet siam ila;
4.    Mau, Thing, Coffee leh Thingpui ching duh te tan “Afforestation” hnuaiah hma la ila;
5.    Leilet neitu, Tuikawng siam mamawh tan “Flood Control and Protection” hnuaiah hma la ila;
6.    Khawtlangin kan chhawr tangkai tur leh kan mamawh Vantlang Tuikhuah lian te hi “Water Conservation” hnuaiah Material Component hmangin;
7.    Mahni huan pawh nei lo emaw ram nei si, mahni huan pawh chei duhlotute chu kawng “Rural Connectivity” thawkin, Dan in a sawi angin nikhatah darkar 9 thawk bawk se.

Mipui an inthik ang ?
Thik lovang. Khaw thenkhatah lo inthik deuh an awm anih pawhin a rei lovang. Mahni huana thawk duh lo, mi huanah pawh thawk duh lo chuan kan thawh pang ngai, ‘Kawnglaih’ hna kha thawh tur a la awm reng dawn thova…..

Engtin nge kan thawh ang ?
Kumtin October 15 ralhma ngeiin khawtin kumthar lama hnathawh tur ‘Plan’ kha P.O hnenah thehluh a ngai a. Mahni Huana thawk duh chuan hnathawh tur hming leh a zau zawng te a rang thei ang berin Vantlang inkhawmin rel se, thurel chu P.O-ah a rang thei ang berin thehluh tur a ni.
Chunglamin an pawmpui hnuah kumthar sanction a lo chhuah veleh atangin hma lak tan thei ang. A huho (inlawm)-a thawh theih anih chuan duhthusam a ni a. Inlawm theih loh pawhin mahni huanah theuh a feh mai theih a ni.

Thawk lo an tam awm em a, a tha lovang, kan inveng seng lovang ?
Thawk lo an tam lovang. An lo awm palh anih chuan in man chhuah a har lo tura ngaih a ni. Zau tinah ‘MGNREGS ZAU KOMITI’ kan din theuh ang a. Chung mite endikna hnuaiah an thawk ang a, chu Komiti-in an thawk ngei tih an hriatpuina tel lo chuan HLAWH pek chhuah loh mai tur a ni. Khaw tinah VMC kan nei sa bawk a, a tidiklotu chu mipuiin kan hrechhuak rang thei hle dawn a ni.



Thawh tur neilo khua te hi engtin nge kan tih ang ?
Thawh tur neilo khua a awm theih tak lohva, kan ramah hian thawh tur a tam hle a ni. Thawk peih lo ten thawh ve an tum avangin Ni za inhlawhnaah hian eirukna a nasa hle a ni. Entirna atan : Khaw lian tam takah chuan mipui ten Dan anga thawh an duh loh avangin, mipui inhlawhna tur pawisa kha an ‘cut’-a Dan ina a phal reng reng loh ‘Khawl’ rawih nan leh thil dang atana hmang tur angin an ti a. Mahse, hmun tam takah chuan an hmang lem lo. Ni 10 inhlawhna turah mipui ten ni 2 te an thawk a, ‘Khawl’ rawihna atan ni 2 hlawh te an ‘cut’ hnuah a bang ni 6 inhlawhna tur chu thawk lovin mipuiin an EIRU TA CHIAM MAI a ni. Hmun tam takah phei chuan thawk miah lovin zah leh zahin an insem thin anti !
Entirna pakhat dang pe leh ta ila. Kumin kum kal lai meka Mahatma Gandhi NREGS hnuaiah Central atanga kan pawisa dawn tawh hi cheng nuai 10,895.54 a ni a. Mizoram-a Job Card nei zawng zawng inhlawh ta ila, Ni 55 vel inhlawh daih chauh a ni. Amaherawhchu, Inhlawhna mamawh, thawh tur nei chauh hi inhlawh ta ilang chuan Ni 90 vel chu kan inhlawh thei ang. Mamawh tehchiam lovin kan thawh ve hian mirethei te chanvo kan Eiruk sak a ni. Rangkachak leh thi inbel tuar chunga Mobile Handset changkang nena Ni za inhlawhnaa thawh ve hi thil inhmehlo tak a ni.
Hnathawh tur neilo khuaa mite tan a neite khuaa inhlawh tur siam sak hi P.O mawhphurhna a ni.

Engtin nge Eirukna lakah kan fihlim theih ang ?
1)    Thawh tur kan neih loh chuan thawk lo mai ngam ila. A mamawh lo tak zet te chuan mahni Job Card ‘Delete’ tir daih ila.
2)    Ni 10 thawk tura sanction a rawn kal chuan thawk ngei ila. Midangin thawk duh lo mahse, nang tal chu ‘Ba-al hmaa thingthi ngai lo’ nih tum la.
3)    I thawk lo chunga i hminga hlawh la an awm nia i hriat chuan Programme Officer-ah thlen la, anih loh pawhin Police-ah FIR submit mai nise. Dan in a kawng zawh ve ta mai se.

Mahni Huana thawh hi Dan hian an phal teh reng em ?
Phal e…. Section 16 (1)-(4)-ah hian V.C ten vantlang inkhawm thutlukna anga ruahmanna an siam tur anih thu leh a Dan chhunga awm (Permissible works) anih phawt chuan chung lama miten an tih danglam theih loh thu a tarlang a. Section 4(3) in thuneihna a pek angin Schedule – I(1) hnuaiah hengte hi ngaih pawimawh dan indawt chu a ni : i) Tui humhalh lam; ii) Ngaw siam; iii) Tuikawng siam; iv) ST/SC te tana Tuilak, Huan nghet siam, zawl siam, pangang khawi;  v) Tuikhur hiah fai; vi) Land development; vii) Tuilian dan; viii) Khua leh khua inkal pawhna siam; x) V.C in tur siam; x) State sorkarin central sorkar rawn chunga thawh tur atih apiang. Heng zawng zawng khaikhawmna atan chuan kan hnathawh te hi kumhlun leh mipui ten kan chhawr tangkai tur, kan ei leh bar zawnna kawng min tihphuisui saktu tur a ni {Schedule – 2(2)}
Mipui ten duh taka hnathawh tur an thlan chu chunglam a miten Dan chhunga phal ang hna anih phawt chuan an lo tihdanglam sak thei lo. Mipui hriat lova an thawh tur lo ruahman sak chu Mahatma Gandhi NREG Dan kalh anih avangin Section 25-na angin a lo khawih danglamtu chu cheng 1,000/- thlengin chawi tir/hrem theih a ni.
----------------