A tum : Sorkar laipui chuan India rama thingtl^ng miretheih te khaichhuahna at^n an duh phawt chuan chhungtin hnenah sorkar kumkhat chhungin Ni Za aia tl>m lo inhlawhna siam sak a tum a. Lo neih lama thar chhuah tipung tur leh khuarel thil tichereu lova hmas^wnna hna thawk turin inhlawhna siam sak hi a tum bulpui ber chu a ni. He ruahmanna hi mirethei te chanvo (Right) anih zia leh tumahin an namn<l sak theih lohna turin India rama Rorelna s^ng ber, Parliament chuan August 23, 2005 kh^n “Dan” ni turin a lo remti ta a, he D^n hi Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Act, 2005 tih a ni. He Dan behchhan hian State sorkar te chu Scheme siam turin a ti a. Tin, he dan behchhan hian Rules engemaw z^t b^kah Operational Guideline a siam \hin a, a siam hnuhnun ber chu kum 2013 kha a ni a, chumi hnuah Master Circular kumtin a ti chhuak a. H>ng te hi he d^n hmanga hnathawh tiawlsamtu (a \henah chuan ti harsatu !) a ni. Hemi behchhan hian Mizoram sorkar pawhin Dan 8 zet a zam tawh bawk. Tunhnaia zirchianna neihah Mizoram thingtl^nga ch>ng 67.1% zetin an damkhawchhuah n^n MGNREGS hi an mammawh niin an insawi a, a scheme hi tih tawp ni ta thut se, chhungkua 62.30% chuan che buai hle turah an inngai a. Chhungkua 60% chuan he scheme hi innghah n^n an hmang tawp mai a ni.
MGNREGA Section 13-17 hi
District, Block leh Village Panchayat te tih tur leh mawhphurhna tarlanna bik a
ni a. Mizoram hi Constitution-ah Non Part-9 kan nih av^ngin a hranpain a thawktu
tur duan a \ul a. Kum 2009 kh^n ‘Mizoram
Rural Employment Guarantee Schemes, 2009’ a siam a, 2014 kh^n a siam\hat leh a ni. Chuta tarlan anih d^n ang chuan
khawtinah Village Employment Council
(VEC) awm turin leh Block level-ah Block
Employment Council (BEC) leh District level-ah District Employment Council (DEC) awm turin a Scheme Para 7-ah hian
tarlan a ni.
District Employment
Council hi DRDA Governing Body
sorkarin a din sa kha rin mai tur a ti a, Block Employment Council pawh hi Block Development Committee dingsa kha
rin ve nghal tur a ni. Chutih laiin Village Employment Council hi a hranpa a
din ngai anih avangin hemi chungchang hi han chhui zui ta hret ila. Hemi
chungchangah hian MREGS, 2009, 2014 bakah Notification date 20.8.2010;
25.10.2013 leh 3.9.2020 te kan en ang.
Thlang
theitu : Notification
hmasa lamah khan a thlang thei tur chinah hian Job Card neitu chhungkua a\anga
mi pakhat zel tih a ni \hin a. Tunah chuan VEC chu, khuaa ch>ng, E. Roll a
chuang tawh phawt kha an ni a, MGNREGS a Gram Sabha tia tarlan kha VEC anga
pawm tur a ni (para 7.A. iii)).
Executive
body : VEC chuan Executive body a nei ang a, heng
mite an ni ang - (a) Chairman – VCP
nilai apiang (b) Vice Chairman –
Mipui a\anga thlan chhuah tur a ni (c) Secretary
– VC Secretary nilai hman tur a ni (d) Treasurer
– VC Treasurer nilai hman tur a ni (e) Financial
Secretary – VEC a\anga thlan chhuah tur a ni. (f) Member – VC nilai zawng zawng kha an ni.(7.A(iv))
Thlan
theih te : Mipui a\anga
VEC Hruaitu (Executive body) thlan danah
hian tute hi nge thlan theih tih chiang taka tarlan nilo mahse, Para 7. B iii)
ah hian Vice Chairman, Assistant Secretary leh Financial Secretary te hi VEC ten an
thlang ang a tih avangin, an khaw VC Roll a chuang chin tu pawh thlan theih
tihna a ni a. Mi 3 zinga 1 tal hi hmeichhia erawh a nih a ngai. V/C Member
nilai, VCP emaw, Secretary emaw, Treasurer emaw ni lo hi O.B at^n hian a thlan
theih tho em tih zawhna hi thil awm thei a ni a. Member nise an nih av^ngin
thlan nawn kher a \ulna a awm l>min a lang lo.
Inthlan
hun : Mizoram Rural
Employment Guarantee (Amendment) Scheme, 2014 Para 7.b (v)-ah VEC term hi kumkhat
anih thu leh kum chhiarna at^n Financial Year hman tur anih thu tarlan a ni a.
Hemi awmzia chu kumtin March - April thlaah inthlanna neih tur niin a lang.
Kumin kum kal lai mekah pawh hian Dt. 3.9.2020 thu chhuak angin VC thar ten
charge an lak veleh Chairman, Secretary leh Treasurer post hi hruaitu hlui te
a\angin an la nghal ang a, midang erawh hi chu a ngai a te kha la rin mai tur a
nih hmel, chutiang an awm lo anih chuan inthlan \hat mai tur niawm tak a ni.
Hun laklawh-ah Executive body Member zinga bang an awm anih chuan Gram Sabha in
a bang ta aiawh tur chu a thlang \ha leh mai tur niawm tak a ni.
Inthlan
dan : Executive
body hi a ruat a ruat tur ni lovin, mipui thlan chhuah ngei tur a ni. Inthlan
dan tur chipchiar taka tarlanna a awm hran lova. Amaherawh chu tih d^n phung
awmsa kan nei a. Chu chu hetiang hi a ni.
(1)
Programme
Officer/District Programme Coordinator a\angin inthlanna buatsaih tur anih thu
hriattir lawk \hin a ni a.
(2)
Village
Council dinglai emaw, Village Employment Council dinglai emaw ten inthlanna hmun
leh hma vel an lo buaipui ang a, mipui an lo ko khawm ang.
(3)
P.O
in emaw a aiawha a mi tirhin emaw inthlanna hi a buatsaih ang a.
(4)
Chu
khuaa ch>ng, chu khuaa Vote nei te chauhvin vote an thl^k thei ang.
(5)
Voice
Vote emaw, Secret Ballot hmanga thlan emaw theih niin a lang a. Amaherawh chu,
Secret Ballot hmanga Vote hi thlak ngei theih nise a \ha z^wk.
(6)
Executive
body at^n VCP, Secretary leh Treasurer ni sa tih loh, Mi 3 (pa thum) thlan
chhuah tur a ni a. Kohhran upa inthlana inthlan mai emaw, post by post a thlan
emaw a tih theih ve ve anga, an zinga mi 1 (pakhat) tal hi hmeichhia a awm a
ngai a. Chuvangin, inthlannaah Vote hmu sang mi 3 (pa thum) zingah hmeichhia an
tel loh chuan Vote hmu sang mipa 2 (pahnih) lak hnuah hmeichhe zinga Vote hmu
tam ber kha tlinga puan mai tur a ni. Mi 3 (pa thum) thlan chhuah zinga
hmeichhia vek thlan an nih chuan a lawmawmah ngaih tur a ni.
Charge
inhlan : A danah
hian charge inhlan hun hi a tarlang lova. Mahse, tihdan phungah inthlanna
buatsaih anih a\anga ni 15 chh<ng ngeiin Charge inhlan thei se. Hruaitu
hluiten charge an hlan duh loh chuan Programme Officer in Dan hmangin a chhuh
lui thei.
Hruaitu
dinhmun : Chairman
hi pawl hruaitu ber niin, a hming pu tu tak pawh a ni, powers and functions te
chu D^n in a sawi, Gram Panchayat
thawh tur zawng zawng hi a ni a. Office dawr leh thildangah mawhphurtu a ni. Pawl
thurel kaihruaitu a ni a. Chairman awm lohvin Vice Chairman hian mawh a phur
ang.
Secretary hi pawl thurel
ziaktu, bawhzuitu leh record vawngtu tur a ni a. Operational Guideline, 2013 Chapter
10.2.1 ah hian Village level-a Record vawn tur hi thil chi hrang 7 zet a awm.
H>ng te hi VLAA in VEC Secretary puihna hmanga thawh vek tur a ni. Assistant
Secretary chuan Secretary chu a pui ang a, Secretary remchan loh emaw, awm loh
emaw chuan Asst. Secretary hian mawhphurhna a la ang.
Treasurer hi pawisa
kawltu tur a ni a. Mahatma Gandhi NREGS sum reng reng chu Treasurer in a kawl tur
a ni, hei hi MGNREGS chungchang kher lovah pawh, Mizoram V/C Act 1953 in a sawi
d^n pawh a ni. Material component emaw Wages sem chhuah bang emaw, Treasurer
kawl tur a ni. Fin. Secretary hi sum leh pai ziak fel tu tur, Treasurer n>na
inkawp tlat tur an ni a. Pawisa hmuhna leh hmanna r>ng r>ng kim leh fel taka
chhinchhiahtu tur a ni.
Mahatma Gandhi NREGS sum
leh pai te hi Social Audit Directorate, sorkarin 2012-a a dinin an Audit thin
d^wn a. Social Auditor te hi Controller of Accountant General (CAG) pawmpui an
ni. Chuv^ngin, Mahatma Gandhi NREGS sum hi fir taka vawn tur a ni a, Sorkarin
Financial Audit a tih huna buai lohna at^n fel taka vawn tur a ni a. Tihsual
chuan hremna na z^wk tawh theihna a ni a, A Dan section 25-ah hian cheng 1000/-
aia tl>m lo inchawi tir theihna a awm ngh^l. Tin, kan hriatreng tur chu VEC
Chairman hian Committee thu lo chuan sum kawl theihna emaw, ama duhthua hman
emaw theihna a nei lo. Tin, Chairman emaw, Secretary emaw kherin Mahatma Gandhi
NREGS sum hi a lak kher a \ulna a awm hran lova, Seal kengin, Office Bearers
zinga tu pawhin sum leh pai te chu Committee thu angin an la thei a ni.
Pawisa hmuhna leh hmanna
te hi Receipt mumal tak nena kawl tur a ni a, pawisa pawh Government Financial
Rule kalha hman theih a ni lo. Chuti lo chu dik leh fel taka hmang emaw intih
lai hian awlsam t>a inawh mai theihna a ni.
Power
and function : Mizoram
Rural Employment Schemes, 2014 Para 7 b(vii)-ah hian Village Employment Council
hian Mahatma Gandhi NREG Act, 2005 leh Operation Guideline ina ‘Panchayati Raj’
emaw ‘Local Government’ tih emaw a sawina apiang chu VEC tih anga ngaih tur
anih thu a sawi a. Chuv^ngin, VEC thuneihna hi a hranpaa tarlan \ul ni pawhin a
lang lova. Amaherawh chu, kan hriat kim loh takin Act leh Operational Guideline
bakah Mizoram-in Rules a sawi hrang hrang te a\angin hetiang hian lo khaikhawm
dawn ta ila :-
1.
Job
Card dilna lo dawn leh p>k tlak leh pek tlak loh lo thliar fel.
2.
Programme
Officer (P.O) hnena thlen hnuah an rawn p>k anga Job Card p>k chhuah.
3.
Kumtin
October thla chawhma lama Vantlang Rorel inkhawm (Gram Sabha) koh \hin leh
kumthar at^na an khaw t^n Permissible works a\anga an khaw mamawh tur thliar
fel a, Annual Action Plan (AAP) duan. Zaa 60 tal chu Agriculture related work a
ni tur a ni bawk.
4.
Gram
Sabha koh a, an AAP siam te mipui hrilhfiah a, an pawmpuina l^k.
5.
Vantlang
rorel inkhawm (Gram Sabha) thu chhuak anga P.O hnena AAP thehluh.
6.
Inhlawh
duh tur te hming lo ziah luh a, P.O hnena thlen.
7.
Dan
in a sawi ang a, ni khatah darkar 8 inhlawh tir ngei ngei emaw, thekka (Pek
khen) hmanga ni khata darkar 8 chhunga an thawh zawh ^wm t^wk tur siam sak.
8.
Inhlawh
duh dilna rawn thlentu te inhlawhna lo p>k leh Ni 15 chhung ngeia inhlawhna pek
theih anih loh chuan a rang thei ang bera Programme Officer hnena thlen.
9.
Inhlawhna
tur lo chhuak ngaihven a, a lo chhuah veleh AAP thehluh tawh sa anga mipui
inhlawh tir.
10.
An
khawchhunga Vigilance and Monitoring Committee (VMC) te nen mipui hnathawh chu
a \ha t^wk em tih en ho.
11.
VMC
ten Completion Certificate an pek hnuah Programme Officer hnena zawh tawh thu
thlen.
12.
Mipui
inhlawhna chu Bank kal tlanga lak tur anih av^ngin, hlawhfa ten an hlawh an l^k
dan enpui.(Note : Khaw thenkhatah,
mipui inhlawhna sum, Bank a\angin emaw VEC ten lo lak chhuah a, lo sem ve mai
ching an awm \hin a. Hei hi tih loh a \ha z^wk. Bank hnathawktute tih tur a ni
a, a thawktute tlawmngaih chhuaha lo puih chu \ha viau mahse, engemaw harsatna
tawh thut thilah mahni buai lohna tura buaina tawh theih thil a ni)
13.
Lehkhabu
leh thil danga ziah fel ngai ziah fel.
14.
Report
ngai leh \ul te hotu sang lama thlen.
15.
Complaint
lo dawnsawn leh a theih chin china lo chinfel sak, theih loh chuan District
Redressal Forum-ah thlen emaw mahni bialtu Ombudsmen hnenah emaw thlen.
16.
Social
Audit nei tura mipui te tihphur leh buaipui.
17.
Audit
hmachhawn tura inbuatsaih.
18.
Mipui
te hnena hmalakna leh hnathawh puanzar.
19.
Training
tura koh an nih anga kal \hin.
20.
V/C
leh NGO dang te nena thawk ho tl^ng a, khaw hmas^wnna tur ngaihtuah.
21.
Sorkarin
ti tura an tih apiang tih.
A chunga kan han tarlan
te hi a tl^ngpui chauh a ni a, chiang zawka hre duh t^n Mahatma Gandhi National
Rural Employment Guarantee Act, 2005 (with latest amendment) Section 2(g);
7(3)(a); 16; 17; 23(5); Schedule I & II te bakah, Operational Guideline,
2013 Chapter I; Para 2.1, 2.6,2.7; Chapter 3 – 10, 12.1 & 12.7; Chapter 13
– 17 & 18 te hi en theih a ni. Heng bakah hian Master Circular 2020 – 21 en
tel a \ha a. Hetah hian chiang takin an hnathawh tur leh tih dan tur tarlan a
ni a, hei b^kah Mizoram Rules & Schemes ho-ah hian tarlan a ni bawk a;
mahse, chung te chu a chunga en tura kan tih te behchhana siam deuh vek a ni.
Approval
: VEC at^na thlan
chhuah te reng reng chu Mizoram Scheme, 2009 Para 7.A(3) sawi angin District
Programme Coordinator in a pawmpuina (Approval) a pek a ngai. (2014 Amendment
ah erawh chuan hei hi a chuang tawh lo)
Dissolution
: Sorkarin an term a pawt sei anih loh chuan Hruaitu hlui te chu sorkar kum
a thar veleh an term a tawp tih hriat tur a ni a. Engemaw v^nga VEC hi function
thei lo a nih chuan Para 7 b (vi) angin Programme Officer ten VEC thuneihna zawng
zawng an chhuhsak vek ang.
Tlipna
: (1) Mizoram khaw
tam takah hian VC member hi 3 bawr an ni a. MGNREGS ah hian tih tur tam tak a
awm sia a, an indaih lo hle \hin. Hemi phuhru tur hian midang 3 thlan belh chu
thil \ha tak a ni. (2) Eirukna awm nia kan hriat fona chhan chu a hretu kan
tlem v^ng a ni fova. A hretu kan tam hian thil dik lo a tim \hin. (3) A enkawltu
kan tam chuan kan inch^wk zangkhai tl^ng thei ang. (4) Lu a tam chuan thluak
pawh a tam nge nge zel. (5) Department hrang hrangin an Scheme enkawltu at^n
Village level-ah Committee hrang hrang an din a, chutiang deuh chuan R.D Deptt.
pawhin an Scheme pakhat, MGNREGS enkawl turin VEC hi an din tih hi hriat tur a
ni a, VEC din ngai thei lo viau an lo awm anih chuan anmahni lamah inenfiah
ngai a awm tihna ni. VFDC te, WATSAN Committee etc te ngaimawh si lova, VEC han
ngaih mawh viau mai hi a mak viau mai.
(He thuziak hi a
ziaktu hriat dan a ni a, sorkar thu chhuak a ni lo)
---------------------------
A bengvar thlâk e
ReplyDelete